Prawo jazdy – oznaczenia, które warto znać!

Prawo jazdy to nie tylko dokument potwierdzający uprawnienia kierowcy do prowadzenia pojazdów określonej kategorii. To także źródło ważnych informacji na temat statusu jego posiadacza czy ograniczeń związanych z jazdą za kółkiem. O tym wszystkim dowiesz się ze specjalnych kodów. Jak je rozszyfrować? Przygotowaliśmy dla Ciebie małą ściągawkę.

Prawo jazdy to temat, który stale pozostaje wśród najczęściej dyskutowanych – wpływają na to m.in. zmiany dotyczące szkolenia kierowców czy przepisy wskazujące na sytuacje, w których służby mogą zatrzymać dokument lub całkowicie odebrać uprawnienia do prowadzenia samochodu. Nie ulega jednak wątpliwości, że niepozorna plastikowa karta to podstawa, jeśli chcesz być pełnoprawnym uczestnikiem ruchu drogowego za kierownicą.

Jakie dokładnie informacje kryje w sobie prawo jazdy? Oznaczenia można podzielić na kilka kategorii, z których każda może determinować pewne ograniczenia związane z praktyką jako kierowca. Sprawdź, jak odczytywać specjalne kody i gdzie ich szukać.

Czym jest prawo jazdy?

To nic innego, jak dokument stanowiący potwierdzenie posiadania uprawnień do kierowania pojazdami mechanicznymi w określonej kategorii. Ważne prawo jazdy jest niezbędne, jeśli chcesz pełnoprawnie poruszać się po drogach publicznych. W celu uzyskania uprawnień należy przejść kurs szkoleniowy (teoretyczny i praktyczny), a następnie wykazać się odpowiednimi umiejętnościami podczas egzaminu w Wojewódzkim Ośrodku Ruchu Drogowego.

Do grudnia 2020 roku dokument prawa jazdy zawsze trzeba było mieć przy sobie, wyruszając w trasę. 5 grudnia zniesiono ten obowiązek. Za brak prawa jazdy w kieszeni nie grozi żaden mandat, a jeśli zachodzi taka potrzeba, służby drogowe mogą zweryfikować ważność uprawnień kierowcy w specjalnym systemie.

Jak wygląda prawo jazdy w Polsce?

Obecny wygląd dokumentu prawa jazdy został uwarunkowany odgórnymi ustaleniami Komisji Transportu Parlamentu Europejskiego. W 2019 roku, na mocy Rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 2 sierpnia 2012 roku w sprawie wzorów dokumentów stwierdzających uprawnienia do kierowania pojazdami, wprowadzono nieco zmodyfikowany wzór blankietu, w którym zastosowano kilka nowych zabezpieczeń.

Oto najważniejsze parametry dokumentów wydawanych po 4 marca 2019 r.:

• format karty identyfikacyjnej (układ poziomy) o wymiarze 85,595 mm (+/– 0,125 mm) x 53,975 mm (+/– 0,055 mm) i promieniu zaokrągleń w przedziale od 2,88 do 3,18 mm; grubość od 0,68 do 0,84 mm, materiał wykonania: 100% wielowarstwowego poliwęglanu, której właściwości fizyczne i chemiczne odpowiadają standardom określonym w normach,
• prawo jazdy ma formę karty zbudowanej z wielowarstwowego poliwęglanu, przy czym warstwy zewnętrzne są przezroczyste, a warstwy środkowe nieprzezroczyste. Na karcie nadrukowane są elementy graficzne i zabezpieczające oraz kolorowa fotografia kierowcy,
• tło prawa jazdy jest w tonacji różowej.

Jakie informacje zawiera dokument prawa jazdy?

Jak powiedzieliśmy, z małego plastikowego dokumentu można wiele wyczytać. Na blankiecie prawa jazdy znajdują się m.in. informacje o kategorii, czyli o tym, jakie typy pojazdów może prowadzić właściciel dokumentu. Jeśli chodzi o samochody, jest to oczywiście kategoria B prawa jazdy. Pozostałe pojazdy są oznaczane następująco:

• kategoria AM – uprawnia do kierowania pojazdami takimi jak np.: motorower,
• kategorie A, A1, A2 – dają uprawnienia na motocykl i różne rodzaje pojazdów dwu- i trójkołowych o różnej pojemności silnika,
• kategoria B1 – uprawnienia na czterokołowiec i pojazd z kategorii AM,
• kategoria B – uprawnienia na pojazd samochodowy o dopuszczalnej masie całkowitej do 3,5 t (np. samochód osobowy), z wyjątkiem autobusu i motocykla,
• kategoria BE – uprawnienia na pojazd kategorii B ciągnący ciężką przyczepę o masie poniżej 3500 kg,
• kategoria C1 – dla pojazdów ciężarowych o masie od 3500 kg do 7500 kg, do ośmiu pasażerów,
• kategoria C1E – pojazdy z kategorii C1 lub B ciągnące ciężką przyczepę, o łącznej masie do 12 000 kg,
• kategoria C – uprawnienia na pojazd samochodowy o dopuszczalnej masie całkowitej ponad 3,5 t, z wyjątkiem autobusu (np. duża ciężarówka) oraz zespół pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej do 750 kg,
• kategoria CE – pojazd kategorii C ciągnący ciężką przyczepę,
• kategoria D1 – pojazdy osobowe dla mniej niż 16 pasażerów i nie dłuższe niż 8 m,
• kategoria D1E – uprawnienia dla pojazdu kategorii D1 ciągnącego ciężką przyczepę,
• kategoria D – uprawnia do kierowania m.in. autobusem i zespołem pojazdów złożony z autobusu oraz z lekkiej przyczepy o dopuszczalnej masie całkowitej do 750 kg,
• kategoria DE – dla pojazdu kategorii D ciągnącego ciężką przyczepę,
• kategoria T – uprawnienia do kierowania m.in. ciągnikiem rolniczym lub pojazdem wolnobieżnym oraz pojazdami określonymi dla prawa jazdy kat. AM.

Zobacz więcej: Prawo jazdy A, A1, A2 i AM – czym się różnią i do czego uprawniają? (kalkulator-oc-ac.auto.pl)

Ważne! Na odwrocie każdego prawa jazdy znajduje się tabela zawierające wszystkie możliwe kategorie i ich oznaczenia.

Tak samo ważne jak kategoria, są:

• organ wydający dokument,
• numer prawa jazdy,
• data wydania dokumentu.

Skarbnicą wiedzy na temat uprawnień kierowcy są także specjalne kody, które widoczne w dokumencie mogą ograniczać swobodę w prowadzeniu pojazdów mechanicznych. Warto wiedzieć, co dokładnie oznaczają poszczególne kombinacje.

Prawo jazdy – oznaczenia i kody

Jeśli na Twoim prawie jazdy mają znaleźć się specjalne kody, należy ich szukać w polu oznaczonym numerem 12. Poszczególne ograniczenia można podzielić na kilka kategorii.

Kody 01 – wymagana korekta lub ochrona wzroku

Oznaczenia prawa jazdy dla osób borykających się z problemem ze wzrokiem:

• 01.01 – do jazdy potrzebne są okulary
• 01.02 – kierowca musi mieć soczewki kontaktowe
• 01.03 –  do jazdy potrzebne są okulary ochronne
• 01.04 – kierowca powinien mieć szkła przyciemnione
• 01.05 – do jazdy wymagana jest przepaska na oko
• 01.06 –  do jazdy potrzebne są okulary lub soczewki kontaktowe

Kody 02 – wymagana korekta słuchu

Za kierownicą należy mieć wyostrzone wszystkie zmysły – również słuch. Jeśli nie działa w pełni sprawnie, taki kierowca może mieć w prawie jazdy następujące kody:

• 02.01 –  do jazdy wymagany jest aparat słuchowy jednouszny
• 02.02 –  do jazdy potrzebny jest obuuszny aparat słuchowy

Kody 03 – do jazdy wymagana jest proteza lub szyna

Szyna ortopedyczna kończyny dolnej czy proteza nie wykluczają prowadzenia pojazdów. Taka osoba w swoim prawie jazdy znajdzie oznaczenia:

• 03.01 –  do jazdy wymagana jest proteza lub szyna ortopedyczna kończyny górnej
• 03.02 – do jazdy potrzeba protezy lub szyny ortopedycznej kończyny dolnej

Kody 05 – wymagane ograniczenie w prowadzeniu pojazdów

To grupa ograniczeń, które mogą dotyczyć rozmaitych aspektów prowadzenia pojazdów:

Kierowca może mieć nałożone na siebie rozmaite ograniczenia, które wpływają na jego prawo jazdy. Oznaczenia stosowane w takiej sytuacji to:

• 05.01 – kierowca może jeździć tylko za dnia
• 05.02 – kierowca może poruszać się tylko w obrębie określonego obszaru administracyjnego
• 05.03 –  kierowca może poruszać się wyłącznie bez pasażerów
• 05.04 –  kierowca może poruszać się z prędkością nie większą niż określony limit
• 05.05 –  kierowca może jeździć tylko w towarzystwie, która także ma prawo jazdy
• 05.06 – kierowca nie ma prawa ciągnąć przyczepy
• 05.07 – kierowca nie ma prawa wjeżdżać na autostrady
• 05.08 – kierowca ma kategoryczny zakaz spożywania alkoholu

Kody 10 oraz 15 – wymagane modyfikacje w układzie skrzyni biegów

Ograniczenia w prawie jazdy mogą odnosić się także do kwestii technicznych, m.in. kwestii sprzęgła czy skrzyni biegów. Oto, co oznaczają poszczególne symbole:

• 10.01 –  samochód musi być wyposażony w ręczną zmianę biegów
• 10.02 –  samochód nie może mieć pedału sprzęgła (albo dźwigni ręcznej dla prawa jazdy kategorii AM, A1, A2 i A)
• 10.03  –  kierowca może jeździć autem ze zmianą biegów sterowaną elektronicznie
• 10.04 –  do jazdy wymagana jest modyfikacja dźwigni zmiany biegów
• 10.05 – nie można zastosować przekładni dodatkowej w pojeździe
• 15.01 – wymagana jest zmodyfikowana dźwignia zmiany biegów
• 15.02 –  potrzebne jest sprzęgło sterowane ręcznie
• 15.03 –  sprzęgło w pojeździe musi być automatyczne
• 15.04 –  wymagany jest składany lub odkręcany pedał sprzęgła za przegrodą

Kody 20 – wymagane modyfikacje w układzie hamulcowym

Układ hamowania jest jednym z najważniejszych w pojeździe. Jego także mogą dotyczyć ograniczenia. W prawie jazdy będą one wyglądać następująco:

• 20.01 –  wymagany jest zmodyfikowany pedał hamulca
• 20.02 –  pedał hamulca ma być powiększony
• 20.03 –  pedał hamulca ma być dostosowany do obsługi lewą stopą
• 20.04 –  pedał hamulca ma być przystosowany pod całą stopę
• 20.05  – w aucie niezbędny jest wychylny pedał hamulca
• 20.06  –  hamulec roboczy ma być ręcznie sterowany
• 20.07 – wskazujący na maksymalne użycie wzmocnionego hamulca roboczego
• 20.08 – co wskazuje na maksymalne użycie hamulca awaryjnego zintegrowanego z hamulcem roboczym
• 20.09 –  w aucie potrzebny jest zmodyfikowany hamulec postojowy
• 20.10 – hamulec postojowy ma być elektrycznie sterowany
• 20.11 –  auto musi mieć nożny hamulec postojowy
• 20.12 – konieczny jest składany lub odkręcany pedał hamulca za przegrodą
• 20.13 –  auto ma mieć hamulec obsługiwany kolanem
• 20.14 –  samochód powinien mieć elektryczne sterowanie hamowania roboczego

Kody 25 – wymagane modyfikacje w układzie przyspieszenia

W dokumencie prawa jazdy mogą znajdować się także ograniczenia związane z układem przyspieszenia:

• 25.01 –  konieczny jest zmodyfikowany pedał przyspieszenia
• 25.02 –  pedał przyspieszenia ma być przystosowany pod całą stopę
• 25.03 – pedał przyspieszenia ma być wychylny
• 25.04 –  przyspieszenie ma być sterowane ręcznie
• 25.05 – przyspieszenie ma być sterowane kolanem
• 25.06 – auto ma mieć  serwoprzyspieszacz (również elektroniczny, pneumatyczny)
• 25.07 –  pedał przyspieszenia powinien znajdować się po lewej stronie pedału hamulca
• 25.08 –  pedał przyspieszenia powinien znajdować się po lewej stronie
• 25.09 – w samochodzie ma być składany lub odkręcany pedał przyspieszenia za przegrodą

Kody 30 – wymagane modyfikacje w układzie hamowania i przyspieszania

W niektórych przypadkach modyfikacji będą wymagały układy hamowania czy przyspieszania. Wskazują na to następujące symbole:

• 30.01 –  w aucie należy zamontować pedały równoległe
• 30.02 –  pedały powinny być na tym samym lub prawie na tym samym poziomie
• 30.03 – niezbędne są przesuwne pedały hamowania i przyspieszenia
• 30.04 –  w samochodzie mają występować pedały hamowania i przyspieszenia z przesuwem i szyną
• 30.05 –  pojazd ma być wyposażony w składane lub odkręcane pedały hamowania i przyspieszenia
• 30.06 –  samochód powinien mieć wypiętrzoną podłogę
• 30.07 – z boku pedału hamulca ma być przegroda
• 30.08 –  niezbędna jest przegroda na protezę lub szynę z boku pedału hamulca
• 30.09 –  wymagana jest przegroda pod pedałami hamowania i przyspieszenia
• 30.10 – konieczne jest zorganizowanie podparcia pod pięty lub nogi
• 30.11 – niezbędne jest  elektryczne sterowanie hamowaniem i przyspieszaniem

Kody 35 – wymagane modyfikacje urządzeń sterowania

Jeżeli pojazd ma zostać zmodyfikowany pod kątem przełączników świateł, wycieraczek, kierunkowskazów czy klaksonu, oznaczenia w prawie jazdy wyglądają następująco:

• 35.01  – w aucie stosowane są  urządzenia sterowania obsługiwane bez negatywnego wpływu na kierowanie i obsługę
• 35.02 –  auto ma mieć urządzenia sterowania obsługiwane bez konieczności puszczenia kierownicy i akcesoriów
• 35.03 –  w aucie mają się znaleźć urządzenia sterowania obsługiwane bez konieczności puszczenia kierownicy i akcesoriów lewą ręką
• 35.04 –  w aucie urządzenia sterowania są obsługiwane bez konieczności puszczenia kierownicy i akcesoriów prawą ręką
• 35.05 –  urządzenia sterowania mają być obsługiwane bez konieczności puszczenia kierownicy i akcesoriów ze wspólnymi mechanizmami hamowania i przyspieszenia

Kody 40 – wymagane modyfikacje w układzie kierowniczym

Gdy zmian lub przeróbek wymaga układ kierowniczy, w dokumencie mogą znaleźć się takie symbole jak:

• 40.01 – gdy potrzebny jest  zwykły układ kierowniczy ze wspomaganiem
• 40.02 –  niezbędny jest układ kierowniczy z aktywnym wspomaganiem
• 40.03 –  wymagany jest układ kierowniczy z systemem rezerwowym (sprzężeniem zwrotnym)
• 40.04 –  potrzebna jest wydłużona kolumna kierownicy
• 40.05 –  powinna zostać zastosowana zmodyfikowana kierownica (grubszy lub cieńszy przekrój koła kierownicy, kierownica o mniejszej średnicy)
• 40.06 –  w aucie ma być wychylne koło kierownicy
• 40.07 –  niezbędne jest pionowe koło kierownicy
• 40.08 –  potrzebne jest poziome koło kierownicy
• 40.09 –  w aucie ma być zastosowane kierowanie nożne
• 40.10 –  konieczny jest alternatywny system kierownicy (drążek)
• 40.11 –  musi pojawić się gałka na kierownicy
• 40.12 –  wymagana jest szyna ortopedyczna ręki na kole kierownicy
• 40.13 –  potrzebna jest modyfikacja ze stawem szynowym

Kody 42 oraz 43 – wymagana modyfikacja lusterek lub fotela kierowcy

Fotel kierowcy dostosowany do jego możliwości operacyjnych to najważniejsze założenie w przypadku poniższych kodów:

• 42.01 –  potrzebne jest zmodyfikowane zewnętrzne lusterko prawe lub lewe
• 42.02 –  zewnętrzne lusterko ma być na wysięgniku
• 42.03 –  potrzebne jest dodatkowe zewnętrzne lusterko pozwalające na obserwację ruchu
• 42.04 – niezbędne jest  panoramiczne wewnętrzne lusterko
• 42.05 – wymagane jest lusterko do obserwacji martwych pól
• 42.06 –  potrzebne jest elektrycznie sterowane zewnętrzne lusterko (lusterka)
• 43.01 – fotel kierowcy ma być na dobrej wysokości obserwacyjnej i w normalnej odległości od kierownicy i pedałów
• 43.02 –  fotel kierowcy powinien być dostosowany do kształtu ciała
• 43.03 – fotel kierowcy ma być z oparciem bocznym stabilizującym pozycję
• 43.04 – fotel kierowcy ma mieć podłokietnik
• 43.05 –  niezbędne są wydłużone szyny prowadzące fotela kierowcy
• 43.06 –  potrzebny jest zmodyfikowany pas bezpieczeństwa
• 43.07 –  niezbędny jest pas bezpieczeństwa szelkowy

Kody 44 – wymagana modyfikacja w motocyklach i motorowerach

Ograniczenia mogą dotyczyć także innych pojazdów niż samochody osobowe. Dla motorowerów i motocykli prezentują się następująco:

• 44.01 – wymagany jest hamulec z pojedynczym sterowaniem
• 44.02 –  potrzebny jest zmodyfikowany hamulec ręczny
• 44.03 –  wymagany jest zmodyfikowany hamulec nożny
• 44.04 –  potrzebna jest zmodyfikowana rączka przyspieszenia
• 44.05 – niezbędna jest ręczna zmiana biegów i ręczne sprzęgło
• 44.06 –  pojazd ma mieć zmodyfikowane lusterko (lusterka) wsteczne
• 44.07 – wymagane jest zmodyfikowane wskaźniki kontrolne (kierunkowskazy, lampy hamulca)
• 44.08 –  wysokość siedzenia ma pozwolić kierowcy na oparcie dwóch stóp na ziemi jednocześnie w pozycji siedzącej

Inne oznaczenia w prawo jazdy

W prawo jazdy stosuje się także grupę innych, niezestandaryzowanych kodów, które również zawierają istotne informacje. Oto one:

• 45 – dla motocykli wyłącznie z koszem,
• 50 lub 51 – dla określonego pojazdu (poprzez kod VIN lub tablice rejestracyjna),
• 70 lub 71 – oznaczenie wskazujące na wymianę lub wtórnik prawa jazdy,
• 72, 73, 74, 75, 76 77, 78, 79 – wskazują na konkretne specyfikacji pojazdów, na które wydane zostało uprawnienia,
• 95, 96 – wskazują na konieczność posiadania odpowiednich kwalifikacji zawodowych lub dodatkowych uprawnień do prowadzenia pojazdu,
• 101 – konieczne jest dodatkowe oznakowanie pojazdu,
• 102, 103, 104, 105 – obowiązują specyficzne formy wymiany prawa jazdy,
• 106 – wskazuje na zakaz w zakresie kat. B przy posiadaniu kat. C1, C, D1 lub D,
• 107 – konieczne jest dostosowanie pojazdu do rodzaju schorzenia kierowcy.

Jaka jest data ważności prawa jazdy?

Obecnie prawa jazdy wydawane na terenie Polski mają charakter terminowy. To oznacza, że prędzej czy później wymiana prawa jazdy czeka każdego kierowcę. Najdłuższy okres, na jaki dowód może zostać wydany, to 15 lat.

Z kolei osoby, które przewlekle cierpią na schorzenia lub inne problemy zdrowotne, muszą prawo jazdy odnawiać częściej, np. co 5 lat lub wręcz każdego roku.

Przykład: Anita kilka dni temu zdała egzamin na prawo jazdy. Poddała się obowiązkowym badaniom i nie wykazały one żadnych zdrowotnych problemów. Otrzymała prawo jazdy ważne przez 15 lat. W tym samym czasie o uprawnienia starał się Janek, który ma pogłębioną wadę wzroku. Ta informacja została umieszczona w orzeczeniu przez lekarza. Janek dostał prawo jazdy na pięć lat. Po ich upływie powinien ponownie stawić się w gabinecie lekarskim na kontrolę wzroku, aby móc wymienić prawo jazdy na nowe. Będzie to możliwe, jeśli lekarz wystawi pozytywną opinię.

Prawo jazdy bezterminowe to zaś każdy dokument, który wydano przed 2013 rokiem. Ono także podlega jednak obowiązkowi wymiany. Nie wiąże się to na szczęście z koniecznością ponownego wykonywania badań lekarskich czy zdawania jakichkolwiek testów. Osoby, które uzyskały uprawnienia do roku 2013, muszą zgłosić się do urzędu w okresie 2028-2033.Później już każde kolejne prawo jazdy będzie ważne przez 15 lat.

Polskie prawo jazdy w innym kraju – czy jest ważne?

Wiesz już, jakie informacje zawiera ten mały, niepozorny dokument i dlaczego jest tak ważny. A co z podróżami zagranicznymi własnym samochodem? Czy Twoje polskie prawo jazdy będzie honorowane w innych państwach? Wszystko zależy od docelowego miejsca wyjazdu.

Krajowe prawo jazdy obowiązuje bowiem we wszystkich krajach Unii Europejskiej. Jeśli zamierasz podróżować poza jej granicę, konieczne będzie wyrobienie międzynarodowego prawa jazdy.

Dowiesz się więcej tutaj: Międzynarodowe prawo jazdy – gdzie i kiedy Ci się przyda? (kalkulator-oc-ac.auto.pl)

Przygotowując się do takiej wycieczki, poza weryfikacją ważności prawa jazdy sprawdź także przepisy drogowe obowiązujące w danym kraju i zadbaj o dobre ubezpieczenie! Jeśli Twoje OC zadziała tam, dokąd się wybierasz i nie potrzebujesz Zielonej Karty – to świetnie. Poza obowiązkowym ubezpieczeniem OC pomyśl jednak o innych sytuacjach, które mogą Cię zaskoczyć na drodze. Dobra polisa assistance krótkoterminowego powinna rozwiązać te problem i wzmocnić Twoje poczucie bezpieczeństwa.

Co więcej, taką ochronę możesz kupić w kilka minut i to bez wychodzenia z domu! Skorzystaj z internetowego kalkulatora OC i AC i sprawdź, na na jakie warunki możesz liczyć!

Natalia Tokarczyk-Jarocka

Specjalista ds. ubezpieczeń komunikacyjnych, na co dzień stara się w przystępny sposób wyjaśniać czytelnikom zawiłe kwestie i przepisy prawne w różnych obszarach. Zawodowo pracuje ze słowami od 13 lat, czerpiąc satysfakcję z odkrywania ich kolejnych tajników. W języku najbardziej ceni sobie jego plastyczność, użytkowość i fakt, że można zrobić z nim właściwie wszystko, mając odpowiedni warsztat.

Podobne wpisy

Prawo jazdy A, A1, A2 i AM – czym się różnią i do czego uprawniają? Terminowe prawo jazdy – co musisz o nim wiedzieć? Prawo jazdy AM – jakie daje uprawnienia? Prawo jazdy kategorii B+E – wszystko co musisz wiedzieć!